Berlijn. We gaan er allemaal heen. Per trein, vliegtuig, auto of nachtbus. En terecht. Het is een geweldige stad. Of je nu geïnteresseerd bent in geschiedenis, kunst of feesten op de meest bizarre locaties.
De metamorfose van Berlijn
Na de val van de Muur heeft Berlijn een ware metamorfose ondergaan. Als je net als ik de stad regelmatig bezoekt, verbaas je je iedere keer weer over een nieuw gebouw, een compleet opgeknapte wijk of de ongelooflijke hoeveelheid bouwputten die de stad blijft tellen.
Ossi’s en Charlottenburg
De grote metamorfose van Berlijn heeft ook zijn keerzijden. Zo zijn veel Ossi’s hun huizen uitgejaagd omdat hippe tweeverdieners een veel hogere huur willen betalen. En het stadsdeel Charlottenburg, ooit het koop- en uitgaanscentrum van West-Berlijn, zag alle investeringsbudgetten naar Mitte, Prenzlauer Berg en Friedrichshain verdwijnen. Inmiddels is dat gelukkig weer langzaam aan het veranderen.
Groeistuipen in het verleden
Berlijn heeft vaker in de geschiedenis grote groeistuipen gekend. De grootste was die na het ontstaan van het Duitse Rijk in 1871. Berlijn groeide toen uit van stad naar metropool en slokte onder andere plaatsen als Charlottenburg, Wilmersdorf en Schöneberg op. In het gebied tussen Tiergarten en Charlottenburg, langs de Kurfürstendamm, bouwde de nouveau riche fantastische Gründerzeitcomplexen. De meeste bestaan helaas niet meer. Ze zijn platgebombardeerd in de oorlog of kapotgerestaureerd in de jaren vijftig en zestig.
Stapelen in Mietskasernen
De bevolkingsexplosie eind 19e eeuw, begin 20e eeuw leidde, ook tot zeer slechte woonomstandigheden voor de vele arbeiders die richting de stad kwamen. In de befaamde Mietskasernen aan de randen van de toenmalige metropool leefden mensen hutjemutje in armoede. Ze leden honger en hoestten elkaar de meeste verschrikkelijke ziektes in het gezicht. Vooral in de piepkleine, lichtluwe woningen aan de achterkant van zo´n gebouw.
De jaren ‘20 in Berlijn
Voor artiesten, kunstenaars en mensen met een beetje geld waren de jaren ‘20 van de vorige eeuw hoogtijdagen in Berlijn. Met de verschrikkelijke Eerste Wereldoorlog achter de kiezen gingen alle remmen los. Berlijn was toen de stad van vrijheid, waar dingen konden die verder nergens konden: cultureel, maar zeker ook op seksueel vlak. Enkele bekende namen uit die dagen: Anita Berber, George Grosz, Otto Dix, Bertolt Brecht, Kurt Weill etc etc.
Symfonie van een metropool
Via archive.org vond ik een documentaire uit 1927 over Berlijn: Berlin: Symphony of a Great City. Daarin zie je heel weinig terug van de energieke, vrijzinnige kunstenaarsscene uit die tijd. Je krijgt wel een sfeervol beeld van hoe een gewone dag in Berlijn er in die dagen uitzag. Althans zoals de maker ervan het wilde laten zien. Allemaal nette burgers, harmonieus levend naast en met elkaar.
De jaren daarna
Ik houd er niet van overal de oorlog erbij te halen, maar in dit geval kan ik toch niet om de gedachte heen dat die nette mensen uit de documentaire de toekomstige nazi’s en hun slachtoffers zijn. Ook dat maakt deze documentaire zo veel jaren later zo fascinerend. Ze leven samen in een stad, waarin de spanningen overigens al aan het oplopen waren, waarschijnlijk zonder dat ze zich zelfs maar konden voorstellen wat de toekomst ging brengen. Uitzonderingen als Kurt Tucholsky daargelaten. Hij wist redelijk goed te voorspellen welke wind er in Duitsland ging waaien, waarbij hij Hitler overigens onderschatte.
[archiveorg BerlinSymphonyofaGreatCity width=640 height=480 frameborder=0 webkitallowfullscreen=true mozallowfullscreen=true]