Daar gaan de dappere mannen in hun boten over de ruwe zee. Of moet ik zeggen ‘bootjes’, want de vaartuigen die de mannen gebruiken zien er niet bijster zeewaardig uit vergeleken met de grote golf waar ze op afvaren. Als kijker vrees je dan ook voor het leven van deze mannen. De grote golf torent dreigend hoog boven hen uit, als een verschrikkelijk monster dat zowel de mannen als de boten in één hap gaat vernietigen. Dit kan niet goed gaan.
De nietigheid van de mens
Ik heb de prent De grote golf van Kanagawa van Katsushika Hokusai altijd gezien als een verbeelding van de nietigheid van de mens tegenover de natuur die hem omringt. Een Japanse variant op het werk van Caspar David Friedrich. De mens kan veel bedenken en maken en lijkt vaak oppermachtig in zijn eigen bewoonde wereld. Maar nog machtiger zijn de oeroude en onveranderlijke wetten van de natuur. Storm en hoogwater zijn natuurverschijnselen waarin die wetten voor ons zichtbaar worden en ons tegelijkertijd onze eigen kwetsbaarheid laten voelen. Daarom is het mogelijk dat het kijken naar deze natuurverschijnselen een metafysische ervaring oproepen. Ze herinneren ons in ieder geval aan een waarheid die we in onze dagelijkse wereld ver weg hebben gestopt.
De dapperheid van de mens
De natuur als een overweldigende kracht is niet de enige manier om naar De grote golf te kijken. In de aflevering over Hokusai van de BBC-serie The private life of a Masterpiece zag ik dat Japanners de prent vooral zien als een verbeelding van de moed en het doorzettingsvermogen van de mannen in de bootjes. Deze mannen brengen dwars door al het natuurgeweld heen de net gevangen vis veilig naar huis. Achtergrondkennis is wel handig om tot deze visie te komen. Zo zijn het geen vissersboten, maar transportboten waarin de mannen varen. Acht roeiers betekent dat het snelle boten zijn. Het vermoeden is dat ze de eerste bonito van het jaar zo snel mogelijk naar de markt willen brengen. Deze delicatesse bracht veel geld op. Andere experts houden het erop dat de vis al veilig is afgeleverd en de mannen weer op weg zijn naar huis.
De grote golf op bekers en mokken
Toch zijn het niet de dappere roeiers die wereldwijd beroemd zijn geworden, maar de grote golf, het monster. Je vindt deze terug op bekers, placemats, kleren, buitenmuren en veel meer. En in strips en cartoons. Ongetwijfeld niet alleen vanwege het iconische beeld van de golf die zich als een klauw stort op alles dat zich daaronder bevindt, maar ook omdat Hokusai’s prenten zich gemakkelijk naar de hedendaagse striptekenstijl laten vertalen.
Pingback: Katsushika Hokusai: 36 gezichten op de berg Fuji – de Cultuurbunker