Is het kinderachtig om vreugdevol ‘Nijmegen, Nijmegen’ te roepen als je door een museum in een Europese hoofdstad op zo’n zes uur treinreizen loopt? Ja, best wel. Bovendien is het enorm storend voor andere museumbezoekers. Maar wat dan nog. Telkens als ik het schilderij ‘Gezicht op Nijmegen’ van Jan van Goyen zie in de Gemäldegalerie in Berlijn maakt me dat heel erg blij.
Twee looprichtingen in de Gemäldegalerie
De eerste keer dat ik het schilderij zag, was ik echt verrast. Het aantal belangrijke, indrukwekkende meesterwerken in de Gemäldegalerie is erg groot. De ene looprichting begint met de Nederlandse en Vlaamse meesters uit de vijftiende eeuw. De andere looprichting bij hun Zuid-Europese collega’s uit de veertiende eeuw. Aangekomen bij de zeventiende eeuw ontmoeten de Noord- en Zuid-Europese collega’s elkaar.
Gezicht op Nijmegen
Welke looprichting je ook kiest, zo halverwege heb je al behoorlijk wat meesterwerken gezien. Enigszins verzadigd is je kijkduur per schilderij misschien al wat afgenomen en heb je je looptempo al wat verhoogd. Maar dan, in een zaal met op het eerste gezicht veel saaie Hollandse landschappen, blijft je blik hangen op een landschap waarvan je hart direct sneller gaat kloppen. Je kijkt naar het ‘Gezicht op Nijmegen’ van Jan van Goyen. Dat is altijd een mooi moment.
Burcht op berg aan het water
Dat Nijmegen op het schilderij is afgebeeld, zie je meteen. Dit dankzij de Valkhofburcht, hoog op een heuvel, massief afstekend tegen de brede rivier die een groot deel van de rest van het doek vult. Dat een van de meest prominente bouwwerken op het schilderij, de Donjon, niet meer bestaat, maakt daarbij niets uit. Dus dat is ook zeker geen reden om de toren te herbouwen en daarbij het monumentale Valkhofpark te vernielen zoals een aantal vastgoedspeculanten graag wil.
Jan van Goyen
Jan van Goyen is vooral bekend vanwege zijn stadsgezichten. En meer dan eens was Nijmegen daarbij zijn onderwerp. Hij heeft ruim dertig varianten gemaakt van een ‘Gezicht op Nijmegen’ of ‘Gezicht op de Valkhofburcht’. Een van de beste exemplaren is te bewonderen in het Museum het Valkhof in Nijmegen. Het Rijksmuseum in Amsterdam bezit er ook een.
De werkelijkheid kan mooier
Dat Van Goyen dit thema zo’n dertig keer schilderde, betekent dat het ‘Gezicht op Nijmegen’ een geliefd thema is geweest. Bij hemzelf waarschijnlijk, maar zeker bij potentiële kopers. Overigens was Van Goyen kunstenaar genoeg om zich wel door de werkelijkheid te laten inspireren, maar zich er niet door te laten beperken. Hij schilderde de landschappen dan ook ver van Nijmegen, op basis van schetsten die hij op een reis had gemaakt.