“Tsjonge jonge, wat ben ik moe. Weet je wat ik doe? Ik ga even liggen. Hier tegen die boom. Of harige rots. Wat is het eigenlijk? Doe ik gelijk mijn kleren uit. Het is wel in het open veld, maar ach. Al die gewaden aan mijn lijf voelen zo benauwd. Hè hè, dat is beter. Oogjes dicht. Een momentje voor mezelf. Lekker. Trouwens, nu ik hier toch zo lekker lig, misschien is dit een goed moment om gelijk even… mmmm.”
Geen gewone vrouw
Natuurlijk is het geen ‘gewone vrouw’ die we naakt zien liggen op het schilderij Slapende Venus van Giorgione. Het is de godin Venus, zoals de titel duidelijk maakt. Zonder die titel raad je waarschijnlijk ook wel dat het om een godin gaat. Mythologie was immers lange tijd het beste excuus om mensen bloot te schilderen. En zelfs dat viel niet in alle kringen even goed. Dus zijn er in het verleden behoorlijk wat vijgenbladeren, kleren en andere voorwerpen ter verhulling aan schilderijen toegevoegd. Overigens is de Slapende Venus een van de oudst bekende schilderijen waar het vrouwelijk naakt zo prominent is afgebeeld.
Venus zonder Cupido
Zonder de titel is het misschien wat moeilijker te raden dat Giorgione Venus heeft geschilderd. Al dacht ik ooit ergens gelezen te hebben dat juist Venus relatief vaak liggend wordt afgebeeld vergeleken met andere godinnen. Maar ik heb even geen idee meer waar, laat staan of ik dat überhaupt goed onthouden heb. Wel is het zo dat oorspronkelijk ook Venus’ zoon Cupido op het schilderij stond afgebeeld. Over hem is in latere tijden wat extra landschap heen geschilderd.
Haar linkerhand
Ronduit fascinerend is de hand van Venus. En dan bedoel ik niet haar rechterhand die ze achter haar hoofd houdt en we dus niet zien. Door die houding zien we wel een oksel, een symbool voor datgene dat ze met haar linkerhand verbergt. Die linkerhand rust in haar schoot. Ligt hij toevallig daar? Of bewust om een bepaald deel van haar lichaam tegen de blik van toeschouwers te beschermen? Of is die hand helemaal niet in rust? De vingers lijken niet helemaal ontspannen. Dat kan erop duiden dat Venus niet echt slaapt.
Link tussen Bellini en Titiaan
Giorgione (grote Joris) is geboren in Castelfranco Veneto, een plaats niet al te ver van Venetië. Zijn geboortejaar weten we niet precies, het is 1477 of 1478 geweest. Zijn sterfjaar weten we wel: 1510. Hij leerde het vak van Giovanni Bellini. Op zijn beurt leerde hij het vak aan Titiaan. Het gerucht gaat dat de afgebeelde vrouw op de Slapende Venus een geliefde van Giorgione was, genaamd Cecilia.
De helpende hand van Titiaan bij de Slapende Venus
Giorgione maakte de Slapende Venus tegen het eind van zijn leven. Toen hij in 1510 stierf was het nog niet af. Waarschijnlijk heeft Titiaan het afgemaakt. De Slapende Venus is het voorbeeld voor zijn eigen Venus van Urbino. Soms wordt beweerd dat Titiaan ook de Slapende Venus heeft geschilderd en dat de bijdrage van Giorgione aan het schilderij zeer beperkt is.
Grote invloed
Vele andere naakten zijn geïnspireerd op de Slapende Venus. Denk bijvoorbeeld aan de Rokeby Venus van Vélazques en De slapende Maja van Goya. De Slapende Venus is hiermee zonder twijfel een van de invloedrijkste schilderijen uit de geschiedenis van de schilderkunst.
Nog wat interessante links:
https://www.britannica.com/biography/Giorgione
https://www.klu.nl/artikel/63/de+liggende+venus+als+huwelijksgeschenk.html
https://dbkv.artez.nl/magazine/venus-van-urbino-vs-beyonce-als-venus